De Chinese schrijver Mo Yan (°1956) heeft in 2012 de Nobelprijs voor literatuur gewonnen. Het is de eerste keer dat deze belangrijke onderscheiding naar een Chinese schrijver ging. Al is dit niet helemaal correct. Reeds in het jaar 2000 won de schrijver Gao Xingjan de Nobelprijs voor de Literatuur, maar werd hij door China als een dissident beschouwd en doodgezwegen. Omdat hij toen in Frankrijk woonde, heeft hij nadien de Franse identiteit aangenomen. Voor China is Mo Yan dus de eerste officiële Nobelprijswinnaar voor de Literatuur.
De auteur is vooral bekend voor zijn roman Het rode korenveld, dat later ook verfilmd werd. Nobelprijs-secretaris Peter Englund van de Zweedse academie meldt dat Mo Yan de prijs kreeg omdat hij hallucinant realisme mengt met volksverhalen, geschiedenis en actualiteit. Zijn werk werd in verschillende Europese talen vertaald.
Mo Yan is een pseudoniem en betekent ‘spreek niet’ in het Chinees. Daarom wordt hij ook wel ‘Mo Yan niet praten’ genoemd. Hij koos deze naam bij zijn debuut om zichzelf eraan te herinneren dat China te veel eerlijkheid niet op prijs stelt. Niet te veel praten is de boodschap.
Een dissident is Mo Yan niet. Tijdens de Culturele Revolutie zat hij in het leger, in de afdeling Literatuur. Als soldaat begon hij te schrijven. Zijn werk werd herhaaldelijk verfilmd en bekroond. Zo won hij de Newman Prize for Chinese Literature en was hij genomineerd voor de Man Asian Literary Prize. Hij wordt beschouwd als een van de belangrijkste hedendaagse schrijvers van China.
Mo Yans verhalen zijn door vertelsels van de boeren in zijn arm Oost-Chinees geboortedorp Gaomi geïnspireerd, ook al woont de beroemde schrijver al lang in Peking. Met een mix van fantasie en werkelijkheid uit historische en sociale perspectieven heeft Mo Yan een wereld gecreëerd, die in zijn complexiteit aan William Faulkner en Gabriel Garcia Marquez herinnert. Tegelijkertijd steunt hij op de oudere Chinese literatuur en mondelinge overlevering van het volk, aldus de academie. Zijn romans bevatten veel commentaar op de sociale veranderingen in China sinds de jaren tachtig. Die verwerkt hij in zijn magisch-realistische stijl.
Mo Yan spreekt geen vreemde talen en heeft haast niet gereisd, maar heeft een omvangrijke bibliotheek en kent de Europese en Amerikaanse literatuur uitstekend. Daardoor is hij in staat om tegenover de westerse literatuur romans te plaatsen, die ondanks de geglobaliseerde literatuur zeer Chinees aandoen. Mo Yan heeft dankzij William Faulkner ingezien dat een schrijver zijn eigen literaire plek nodig heeft. In tegenstelling tot Faulkner, die een indringende nieuwe taal creeërt, ziet Mo Yan ervan af de mogelijkheden van het Chinees te verruimen: zijn taal is conventioneel. Om de taalkundige overdaad van Mo Yans Chinees adequaat naar een leesbare Europese taal over te brengen, moet de vertaler zich soms drastisch van het Chinese origineel distantiëren. Alleen zo kan de verteler recht laten wedervaren aan de beeldende esthetica van het origineel, dat vaak vervalt in herhalingen.
Ik heb gekozen voor het boek Het Rode Korenveld (2003) van Mo Yan omdat hij in het Westen vooral bekend geworden is door de verfilming van dit boek. Het boek beschrijft het aangrijpende en gruwelijke relaas van verzet tegen de Japanse bezetter in een klein dorp in de provincie Shandong in de jaren 1939-1941. Het verhaal is aangevuld met informatie uit de geschiedenis van de familie van de verteller, wiens grootvader de overval op een Japans konvooi leidde en wiens grootmoeder daarbij om het leven kwam. Mo Yan schetst een beeld van de traditionele plattelandssamenleving met kleurrijke huwelijks- en begrafenisgebruiken, haar wrede bijgeloof en wijdverspreide banditisme.
Het hoofdthema van Het Rode Korenveld is geweld. Wreedheden worden niet verzacht. Daardoor zijn er heel wat gruwelijke scènes waarbij je soms wel even moet slikken. Gelukkig worden deze afgewisseld met een boeiende verhaallijn waarin de lezer de verschillende personages en hun karakters kunt volgen. Deze personages zijn gewone mensen met goede en slechte kanten. Daardoor wordt het boek menselijk en zeer emotioneel. De helden van Mo Yan zijn gewone mensen die op de meest corrupte, maar menselijke manieren proberen te overleven.
Het Rode Korenveld is een vrij spannend boek omdat de lezer benieuwd is hoe het met een bepaald persoon gaat aflopen. Naast de verhaallijn vallen de mooie landschapsbeschrijvingen op. Er wordt heel veel gebruik gemaakt van adjectieven en vergelijkingen. Ook de smaken, geuren, gevoelens worden op een poëtische manier beschreven. De Chinese cultuur wordt heel mooi voorgesteld.
Het Rode Korenveld is een mooi, maar moeilijk boek om te lezen en te volgen. Het wordt ingewikkeld wanneer Mo Yan verschillende vertelinstanties gebruikt in het verhaal. Een keer vanuit zijn grootvaders generatie en een tweede keer vanuit zijn vaders generatie. Soms voegt hij er zelf nog een eigen interpretatie aan toe. Zo krijgt de lezer het hoofdverhaal met daarnaast enkele subverhalen waarin hij leest hoe het hoofdverhaal door de anderen wordt beleefd. Ook zijn de personages die in het eerste hoofdstuk sterven nog wel actief aanwezig doorheen het hele boek, omdat hij voortdurend werkt met flash-backs. Niet echt mijn favoriet boek door te veel gewelddadige fragmenten.
Bronnen
Svdb (2012). Mo Yan wint Nobelprijs literatuur. Opgeroepen op 25 april 2014, van World Wide Web: https://www.standaard.be/cnt/dmf20121011_045
